Culturele contributie als nieuwe norm

Bilal Abbas: “Mensen en culturen verbinden, is wat mij drijft. Ik heb door mijn werk bij verschillende organisaties gezien hoe belangrijk het is om verder te kijken dan alleen cultuurverschillen. Het gaat erom te begrijpen waarom we doen wat we doen, en hoe we echt kunnen verbinden. Daarom zet ik me in om mensen met verschillende achtergronden goed met elkaar te laten communiceren en vooral ervoor te zorgen dat niemand uit de boot valt. Niet te theoretisch, maar praktisch en toepasbaar.

We hebben het dan over inclusief communiceren, geen eenvoudige term. Hoe zie jij dat in de praktijk?

Ja, ‘inclusieve communicatie’ klinkt soms als iets uit een beleidsnota, maar het is eigenlijk heel simpel: communicatie waar niemand zich buitengesloten voelt. Iedereen moet kunnen meedoen, ongeacht taal, afkomst, beperking, gender of wat dan ook. Het gaat erover hoe we zorgen dat onze boodschap écht iedereen bereikt. Dat is meer dan alleen 'rekening houden met verschillen'. Het gaat over het creëren van een communicatiestijl die niemand buitensluit. Je kunt het ook 'verbindende communicatie' noemen, want je bouwt bruggen tussen verschillende perspectieven en ervaringen.

Waarom is verbindende communicatie zo belangrijk?

Omdat communicatie bepaalt wie erbij hoort en wie niet. Als jij een vacature schrijft met alleen ‘moeilijke’ woorden en jargon, dan zeg je eigenlijk: “Dit is niet voor jou” tegen mensen die misschien net zo goed gekwalificeerd zijn.

Het gaat ook over representatie. Als een organisatie altijd dezelfde mensen laat zien in hun communicatie – dezelfde kleur, gender, leeftijd – dan zeg je onbewust: “Dit is wie hier thuishoort.” Dat heeft impact. Mensen moeten zichzelf kunnen herkennen in hoe een organisatie praat, schrijft en beelden gebruikt. Hoe goedbedoeld ook, de typische ‘Fatima-foto’ volstaat helaas niet om je als inclusieve organisatie te profileren. Wees je ook bewust van micro-agressie. ‘Gij zijt een goeien’, welke boodschap geef je dan mee? Bekijk niet alleen de zender, maar ook de ontvanger.

We doen vaak alsof diversiteit vanzelf betekent dat iedereen zich welkom voelt, maar dat is niet zo. Als je niet actief werkt aan inclusie, wordt diversiteit gewoon een statistiek zonder impact. Anno 2025 is het nog steeds relevant om te beseffen dat we niet moeten focussen op het kennen van alle culturen, maar op het begrijpen dat cultuur belangrijk is.

Mensen willen betrokken worden. Niet alleen als doelgroep, maar ook in de creatie van communicatie. Waarom niet gewoon aan mensen vragen: “Hoe zou jij dit begrijpen? Wat mist er?” in plaats van vanachter een bureau alles te bedenken? 

Een goed voorbeeld is de campagne '40.000 Ninovieters, 40.000 verhalen' waar de communicatie volledig rond de diverse inwoners draait.
Of de beelden die we maakten voor de diverse campagnes voor Welzijnszorg.

Je verwacht toch niet dat een druppel olie mengt met water? Culturele contributie is de ander zien als een suikerklontje dat oplost en een zoete smaak nalaat.

Bilal Abbas

Waar zou je anno 2025 de nadruk op leggen? En waarom?

Alles uit jullie bijdrage over inclusieve communicatie is nog steeds relevant, maar er zijn een paar dingen die urgenter worden.

• Digitale communicatie is nu de norm, maar dat betekent ook dat uitsluiting digitaler is geworden. Als je bijvoorbeeld AI gebruikt voor communicatie, moet je je afvragen: wie heeft die AI getraind? Op welke data? Want bias zit niet alleen in mensen, maar ook in technologie. Daar wil ik zeker aan toevoegen dat digitalisering en AI nieuwe uitdagingen maar ook kansen bieden voor inclusieve communicatie.
• Intersectionaliteit is geen modewoord, het is de realiteit. Mensen vallen niet in één hokje. Iemand kan vrouw zijn, een migratieachtergrond hebben en een beperking hebben – en al die dingen beïnvloeden hoe ze communicatie ervaren.
• AI is zowel een kans als een risico. Het kan helpen bij toegankelijkheid (zoals automatische ondertiteling of vertaling), maar het kan ook bestaande ongelijkheden versterken.
• Een belangrijk nieuw inzicht, aanvullend op integratie, is wat ik 'culturele contributie' noem. Het gaat niet meer om aanpassen aan de dominante cultuur, maar om wat ieder individu kan bijdragen aan het geheel. Je verwacht van een druppel olie niet om op te lossen in een glas water, terwijl je eerder de andere als een suikerklontje moet zien: het lost op en laat een zoete smaak na. Dit is contributie!
• Daarnaast zou ik culturele sensitiviteit koppelen aan digitale inclusie. We leven in een tijd waarin communicatie steeds meer digitaal verloopt, maar niet iedereen heeft dezelfde toegang of digitale vaardigheden. Dagelijks zie ik hoe belangrijk het is om daar rekening mee te houden.
• Ik pleit ook voor participatieve communicatie. Laat mensen meedoen in het communicatieproces. Test je communicatie bij diverse groepen, pas aan op basis van hun feedback. Inclusieve communicatie is niet ‘voor’ mensen, het is ‘met’ mensen.

Hoe kan AI ons helpen om inclusiever te communiceren?

AI kan ons helpen door bijvoorbeeld automatische vertalingen te verbeteren en culturele nuances beter te begrijpen. Maar we moeten oppassen dat we niet te veel op technologie vertrouwen - menselijk contact blijft essentieel. Als datasets niet divers zijn, gaat AI bestaande vooroordelen nog versterken. AI moet een hulpmiddel zijn, geen vervanging voor echte interculturele dialoog. Enkele voorbeelden:

• Real-time vertaling (Zoom heeft dit al) voor meertalige vergaderingen.
• Bias-checkers: Grammarly’s ‘tone detector’ signaleert ongewenste taal.
• Diverse perspectieven: ChatGPT kan helpen teksten te herschrijven vanuit andere culturele referenties (mits goed getraind).

Heb je concrete aanbevelingen?

Begin bij je vacatureteksten - gebruik inclusieve taal, vermijd jargon, en focus op competenties in plaats van diploma's. Maar kijk ook naar je beeldmateriaal, je communicatiekanalen, en zelfs de timing van je berichten. Sommige groepen bereik je bijvoorbeeld beter via WhatsApp of Signal dan via e-mail. Check ook eens Briar, een non-profit, open source berichtenapp. Hun raad van bestuur bestaat uit ex-hackers! Freenet is toegankelijk dataplatform. En DeepSeek is mijn inziens het betere alternatief voor ChatGPT. Kijk vooral naar who owns it.

Als laatste wil ik nog meegeven dat inclusieve communicatie geen checklist is die je afvinkt. Het is een continu proces van leren en aanpassen. Kijk naar je doelgroep, luister naar feedback, en wees bereid om je aanpak bij te stellen. Het gaat niet om perfect zijn, maar om de oprechte intentie om iedereen te bereiken en te betrekken.